In de slimme performance SPAfrica wordt de empathie van een wit publiek onder de loep gelegd ★★★★

Annette Embrechts, 22 mei 2023

Ntando Cele kruipt op het podium bedrieglijk goed in de huid van theatermaker Julian Hetzel als witte, sociaal geëngageerde kunstenaar.

Het is theatermaker en kunstenaar Julian Hetzel wéér gelukt: na 90 hersenkrakende minuten sta je tijdens SPRING Performing Arts Festival buiten met een knoop in je maag en een brein vol morele en artistieke dilemma’s. Die heeft hij bedrieglijk slim verpakt in de knappe performance SPAfrica – iedere samenvatting zou de voorstelling tekortdoen en te veel kunnen verraden. Voorop gesteld: alle credits gaan naar de zwarte Zuid-Afrikaanse performer Ntando Cele (onder meer opgeleid aan DasArts in Amsterdam), met wie Hetzel voor SPAfrica samenwerkt.

Cele kruipt op het podium bedrieglijk goed in de huid van Hetzel als witte sociaal geëngageerde kunstenaar, om zo te ontsnappen aan verwachtingen die onvermijdelijk worden geprojecteerd op de zwarte huidskleur van een protesterend performer uit Durban. Vervolgens introduceert ze via een komische confrontatie met het publiek een sociaal experiment rond gebottelde tranen. Daarbij refereert ze aan geopolitieke conflicten over water als schaarse hulpbron (water = de nieuwe olie) en ieders grondrecht op schoon water. Cele vraagt een ‘volun-tear’ te huilen in een speciaal ontwikkeld tranenopvangmasker. Vervolgens krijgt die collectief verzamelde empathie (tranen voor water, water voor tranen) een gevaarlijk wrang bijsmaakje.

Als grommende hond laat ze in een briesende finale zien hoe empathische reacties van een wit publiek haar geketend houden. Identiteitspolitiek op een podium werkt niet bevrijdend maar bevestigend; ze houdt kapitalistische machtsstructuren, koloniale verhoudingen en uitbuiting van bronnen in stand: ‘Mine your trauma’ scandeert ze even dubbelzinnig als sarcastisch, daarmee een sneer uitdelend aan de soms opportunistische invulling van diversiteit als subsidiecriterium.

Het zijn grote woorden en complexe analyses maar ze passen uiteindelijk allemaal in dat ene doorzichtige flesje met onze tranen: vloeibare empathie, gebotteld onder het merk SPAfrica. Voor je het weet, trap je in de val om het na afloop te kopen, als aflaat.